Μάνος Χατζιδάκις (23/10/1925 – 15/6/1994)

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ( 23/10/1925 – 15/6/1994)

Ο Μάνος με δικά του λόγια…

Στις 15 Ιουνίου 1994, έφυγε από τη ζωή ο Μάνος Χατζιδάκις, λίγους μήνες μετά το θάνατο της Μελίνας Μερκούρη. Δεν ξέρω γιατί πάντα συνδέω στο μυαλό μου, αυτούς τους δύο λαμπερούς Έλληνες, αλλά νομίζω ότι όποιος από εσάς τους έχει δει στο βιντεάκι που υπάρχει στο youtube, να τραγουδούν μαζί, σε ελληνικά και γαλλικά, τον «Κυρ – Αντώνη», με καταλαβαίνει…

Δεν φτάνουν – ακόμη και στην πλούσια γλώσσα μας – οι προσδιορισμοί που θα μπορούσαν να καλύψουν το μέγεθος του Ανδρός. Ο Χατζιδάκις ήταν / είναι ο Δημιουργός, ο Μουσικός, ο Ποιητής, ο Συνθέτης, ο Λυρικός, ο Επαναστάτης, ο Φιλόσοφος, ο…ο… Οποιαδήποτε αναφορά στο έργο και την αξία του θα ήταν κοινότοπη και ίσως ελλιπής.

Έτσι, 27 χρόνια μετά από το φευγιό του, διάλεξα στο μικρό αφιέρωμα των «Μικρών Ταξιδιών» στη Μνήμη του, να παραθέσω κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο «Ο καθρέπτης και το μαχαίρι», το οποίο περιέχει κείμενα και απόψεις του, που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς. Να θυμηθούμε τον Μάνο, μέσα από τα δικά του λόγια.

«Η ζωή μου δεν ήταν η ζωή ενός μουσικού. Ήταν περισσότερο η ζωή ενός επικίνδυνου και ανήσυχου νέου, που η μουσική κατάφερε κάπως να τον ηρεμήσει και να τον κάνει κατ’ επιφάνεια νόμιμο».

«Το αληθινό ταλέντο είναι ελάττωμα για τον καιρό μας. Γιατί χρέος μας, σαν αληθινοί Έλληνες, είναι να παριστάνουμε ότι έχουμε ταλέντο.»

«Εραστής της Τέχνης είναι ο ερασιτέχνης. Και αυτό πρέπει να το καταλάβετε. Και να το καταλαβαίνουν όλοι οι νέοι.»

«Οφείλω να ομολογήσω ότι υπάρχει μια σύγχυση περίεργη στον τόπο μας ανάμεσα στη λέξη «κουλτούρα» και «πολιτισμός». Η κουλτούρα έχει τόση σχέση με τον πολιτισμό όση σχέση μπορεί να έχει η αγροτική καλλιέργεια με τη δημιουργία.»

«Οι άτεγκτοι και οι ηθικοί προβάλλουν αυτές τις ιδιότητες σαν τίτλους σπουδών. Όπως προβάλλουν την παρθενιά τους οι ηθικές και άσχημες γυναίκες, οι ανέραστες και οι άγαμες. Η ασχήμια, εξωτερική και κυρίως εσωτερική, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην ηθική και στην αυστηρότητα.»

«Εκείνο τον καιρό δεν φανταζόμασταν (σ.σ. εννοεί αυτός και ο Νίκος Γκάτσος) ότι θα μπορούσε ποτέ να τραγουδάει κάποιος το «Χάρτινο το φεγγαράκι / ψεύτικη ακρογιαλιά». Ήταν η εποχή που όλοι τραγουδούσαν «Να το πάρεις το κορίτσι / μην το παιδεύεις». Η αποθέωση του μικροαστισμού.»

«Στον Ζενέ οφείλω ό,τι περιέχω ιερό: να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους, την ηθική των συγγενών μου, να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές. Με πιάνει θλίψη που άργησα να τον γνωρίσω κι έτσι δεν μπόρεσα να γίνω και εγώ ένας Άγιος. Έμεινα απλά πιστός».

«Κωνσταντίνος Καραμανλής. Είχα την τύχη να ζήσω μαζί του. Ο μόνος Έλληνας πολιτικός που μου χάρισε αυτοπεποίθηση και άνεση ως προς την ελληνική καταγωγή μου. Δεν άφησε ούτε απογόνους ούτε επιγόνους. Τον θεωρώ βαθιά φίλο μου. Μου δίδαξε την τέχνη της υπερηφάνειας».

«Εμένα μου χρειάζονται τα χρήματα για να περιφρονώ με άνεση όσους οφείλω να μη γνωρίζω και να μη χαιρετώ».

«Ο θάνατος μιας αληθινής και δυνατής για τον τόπο φυσιογνωμίας είναι, όπως και να το κάνουμε, ανακουφιστικός. Γι’ αυτό και το γιορτάζουν τόσο η Πολιτεία και ο λαός, τιμώντας αυτόν τον τόσο επιφανή θανόντα. Όλοι σκέφτονται «Επιτέλους, δεν θα προχωρήσει άλλο». Και ακόμη: «Θα μπορέσουμε να αποσιωπήσουμε ότι μας ενοχλεί. Θα παρερμηνεύσουμε ότι μας ξέφυγε. Θα εκμεταλλευτούμε τις ασάφειες και την πνευματική ανεπάρκεια των πολιτών. Θα του κατασκευάσουμε μνημείο στα μέτρα μας. Ακίνδυνο».

«Αυτά που σας διηγήθηκα ήταν τα τραγούδια μου. Καθώς καταλαβαίνετε, δεν τα έγραψα για να διασκεδάσετε, τα έγραψα για να τα ακούσετε και για να κάνετε δικό σας ό,τι σας ταιριάζει ή ό,τι σας αρμόζει. Τα άλλα, αφήστε τα για τους άλλους και ό,τι περισσεύει για μένα. Γιατί πρέπει να σας ομολογήσω πως τα τραγούδια μου τα έγραψα για να συμπληρώσω τα κενά της προσωπικής μου ζωής. Γι’ αυτό και η ευαισθησία μου στον τρόπο που τα αποδέχεστε. Προσοχή: μη με πληγώσετε παίρνοντας αυτό που σας ανήκει».

Για την αντιγραφή,

Λευτέρης Λαμπράκης