Ζυλ Ντασέν / Jules Dassin (1911 – 2008): «Ήμουν Έλληνας πριν γνωρίσω τη Μελίνα»

Ζυλ Ντασέν / Jules Dassin (1911 – 2008): «Ήμουν Έλληνας πριν γνωρίσω τη Μελίνα»

Ο Σκηνοθέτης που αγάπησε την Ελλάδα σαν την πατρίδα του

Ο Αμερικανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και ηθοποιός Ζυλ Ντασέν γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1911 στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Ήταν ένα από τα οκτώ παιδιά του κουρέα Σάμιουελ Ντασέν και της Μπερθ Βόγκελ, Ρωσο - Εβραίων μεταναστών από την Οδησσό. Λίγο μετά τη γέννησή του, η οικογένεια μετακόμισε στο Χάρλεμ και ο Ζυλ παρακολούθησε σχολείο στο Μπρονξ.

Το 1930, προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα, ενώ στα μέσα της ίδιας δεκαετίας σπούδασε θέατρο στην Ευρώπη. Στη συνέχεια, επέστρεψε στη Νέα Υόρκη, όπου και πραγματοποίησε το ντεμπούτο του ως ηθοποιός στο Θέατρο Yiddish.

Άρχισε να γράφει σενάρια για ραδιοφωνικές παραγωγές και βρέθηκε στο Χόλυγουντ λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Εκεί προσλήφθηκε ως βοηθός σκηνοθέτη στο πλευρό του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Το 1942, έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με την ταινία «Nazi Agent»/ Πράκτορας των Ναζί (1942) και στη συνέχεια γύρισε το «Reunion in France»/ Μετά την καταισχύνη (1942), με την Τζόαν Κρόφορντ και τον Τζον Γουέιν.

Το επιτυχημένο ξεκίνημά του στον αστραφτερό κόσμο του σελιλόιντ θα ακολουθήσουν ταινίες - φιλμ νουάρ, όπως το «Brute Force»/ Ο Δήμιος των Κολασμένων (1947), με τον Μπαρτ Λάνκαστερ, το «The Naked City»/ Γυμνή Πόλη (1948), και το «Thieves’ Highway»/ Άνθρωποι του αίματος (1949). Τελευταία σημαντική ταινία αυτής της περιόδου είναι το «Night and the City»/ Η Νύχτα και η Πόλη (1950), μια ταινία που γυρίστηκε στο Λονδίνο, με πρωταγωνιστή τον Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ .

Το 1950, ο Ζυλ Ντασέν μένει άνεργος, γιατί μπαίνει στη Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ εξαιτίας των κομμουνιστικών του πεποιθήσεων. Αναγκάζεται έτσι, το 1953, να εγκαταλείψει τις ΗΠΑ. Εγκαθίσταται στη Γαλλία και το 1954 σκηνοθετεί το γαλλικό θρίλερ, χαμηλού προϋπολογισμού, «Rififi»/ Ριφιφί, με το οποίο κερδίζει το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών (1955). Τότε, γνωρίζεται και με τη σύντροφο της ζωής του, Μελίνα Μερκούρη και αναπτύσσεται η μεταξύ τους σχέση που καταλήγει σε γάμο το 1966. Μαζί, θα δημιουργήσουν μεγάλες κινηματογραφικές επιτυχίες. Μεταξύ άλλων, το «He Who Must Die»/ Αυτός που πρέπει να πεθάνει (1957), «La legge» / Ο Νόμος (1959), με τους Τζίνα Λολομπρίτζιτα, Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και Υβ Μοντάν, το «Ποτέ την Κυριακή» (1960), τη «Φαίδρα» (1962) με τον Ραφ Βαλόνε και τον Άντονι Πέρκινς και το «Τοπ Καπί» (1964), με τον Πήτερ Ουστίνοφ και τον Μαξιμίλιαν Σελλ.

Δέκα χρόνια μετά και αφού η Μαύρη Λίστα μπαίνει στα συρτάρια, επιστρέφει στην Αμερική. Γράφει και σκηνοθετεί το «Ποτέ την Κυριακή», μια κωμωδία με κεντρικό θέμα την καλή καρδιά μιας πόρνης. Η σκηνοθεσία και το σενάριό του προτάθηκαν για τα βραβεία Όσκαρ, όπως και η Μελίνα Μερκούρη για τον Α’ Γυναικείο Ρόλο. Η ταινία θα κερδίσει τελικά το Όσκαρ τραγουδιού και τα «Παιδιά του Πειραιά» του Μάνου Χατζιδάκι θα ακουστούν στα πέρατα του κόσμου.

Το 1967, ο Ντασέν θα σκηνοθετήσει στο Θέατρο Μπρόντγουεϊ τη μουσική κωμωδία «Illya Darling», τη θεατρική μεταφορά του «Ποτέ την Κυριακή», για το οποίο η Μελίνα κέρδισε υποψηφιότητα για βραβείο Tony. Το ζευγάρι, την εποχή εκείνη, ζει στο Μανχάταν. Την ίδια χρονιά, η Μελίνα Μερκούρη χάνει την ελληνική υπηκοότητα επειδή αναπτύσσει αντιστασιακή δράση ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών.

Εγκαθίστανται στο Παρίσι, όπου παραμένουν στην πρώτη γραμμή του Αγώνα για την επιστροφή της Δημοκρατίας στη χώρα μας και έρχονται στην Ελλάδα, το 1974, μετά την πτώση της χούντας. Η Μελίνα Μερκούρη ασχολείται ενεργά με την πολιτική, εκλέγεται βουλευτής και γίνεται Υπουργός Πολιτισμού, μέχρι και το 1994, που φεύγει από τη ζωή.

Στη Μνήμη της, ο Ζυλ Ντασέν θα ιδρύσει το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη, βασικός σκοπός του οποίου είναι να γίνει πραγματικότητα το όνειρο της Μελίνας, η επιστροφή των Ελγινείων Μαρμάρων στην Ελλάδα, των γλυπτών που αφαιρέθηκαν από τον Παρθενώνα πριν από περίπου 200 χρόνια και βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.

Ο Σκηνοθέτης έχει δηλώσει για τις ταινίες του, στο περιοδικό Cue: «Από τις δικές μου ταινίες, υπάρχει μόνο μία που μου άρεσε πολύ, το «He who must die» /Αυτός που πρέπει να πεθάνει, βασισμένη στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται». Δηλαδή, μου αρέσει αυτό που είχε να πει η ταινία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι απόλυτα ικανοποιημένος με το αποτέλεσμά της. Θα το έκανα ξανά, αν μπορούσα».

Θα φύγει από τη ζωή στις 31 Μαρτίου 2008.